Pfoe. Geheel argeloos en onvoorbereid nam ik deel aan de dienst van 3 oktober, 2021, die mij diep in mijn wezen raakte. Dominee Jan Willem was aan het woord, en hij zag kans om verwijzingen naar 'anders zijn', ook transgenderschap, in het verhaal van Genesis te verwerken.

Over Jan Willem

Jan Willem Nieboer is kort geleden als dominee toegetreden bij de Immanuelkerk in Groningen. Hij vult de gevestigde dominee Anita Akkerman prachtig aan en samen vormen ze een geweldig team.

Ik kom uit een Grieks-Orthodox nest, waar priesters op een voetstuk worden geplaatst en met respect en vroomheid worden benaderd. 'Mijn' dominees zijn uiterst benaderbaar en het is een verademing om ze met hun voornamen aan te mogen spreken.

Jan Willem vertelt het verhaal van Jona

Jan Willem vertelt het verhaal van Jona.

Jan Willem heeft twee superkrachten:

• Hij durft zich kwetsbaar op te stellen - Hij is er niet wars van om ervaringen, vaak idioterieën, uit zijn eigen leven in een preek te verwerken. Tevens heeft hij er een handje van om zulke uitzinnige stellingen te poneren, dat je je af zit te vragen "Mens, waar wil je heen met je verhaal"? Het komt altijd goed. Het beeld wat me nog lang zal blijven heugen is Jan Willem die het verhaal van Jona vertelt met een clownsneus op.
• Hij heeft de gave om bijbelteksten een compleet ander draai te geven - De teksten krijgen dan een nieuwe betekenis die je nooit zelf had kunnen verzinnen. Het begint de norm te worden dat ik thuis zijn gekozen teksten woord voor woord doorneem en dan verwonderd denk "Goh, hij heeft gelijk".

De relevantie

Zo ook heeft hij een compleet andere draai gegeven aan een passage helemaal in het begin van de Bijbel, een tekst die je al na tien minuten lezen tegenkomt. De uiteindelijke conclusie kwam compleet ergens anders uit, iets over de zorg die je voor je kinderen moet hebben in geval van scheiding. Maar hij wist ook een nadruk te geven op mensen die 'anders' zijn, die niet in het traditionele patroon van man en vrouw passen, zoals je geneigd zou zijn als je Genesis 2 zou lezen door de bril van de huidige normen.

Hierbij bied ik je ook mijn bril aan: een van de essentiële dingen die geloof voor mij heeft gedaan, is de acceptatie van mezelf als zijnde Lisa. Het feit dat ik uit volle borst Lisa ben wil niet zeggen dat ik er niet acuut van bewust ben dat ik een buitenbeentje ben en volledig buiten de norm val van de maatschappij. Het komt neer op een soort berusting; dan ben ik maar raar, prima. Zolang ik maar dichter bij mezelf ben.

Geloof heeft mij de wetenschap gegeven dat ook ik er mag zijn, ook ik ben in mijn ambigue geslacht geschapen in het beeld van Onze Vader. Ook ik ben een kind van God. Dit besef heeft wonderen gedaan voor mijn zelfbeeld.

De Overdenking

Dit is het relevante gedeelte van de overdenking van Jan Willem:

Aan het begin van het verhaal over het Hof van Eden, horen wij dan Adam, in zijn dooie eentje in die prachtige tuin rondwandelt. Hij is een beetje ongelukkig; hij mist een maatje. Hij…..wacht eventjes: wie zegt dat deze Adam een 'hij' is? Da's een goeie vraag.

Kijk, ik zal een geheimpje verklappen. Wij mannen hebben altijd ons best gedaan om te doen alsof het zo is dat Adam een jongetje was. En dat is heel erg goed gelukt, want zelfs alle vrouwen zijn er in gaan geloven. Maar het staat nergens. Er staat nergens dat Adam 'man' was. Nee, Adam betekent 'mens'. Geschapen naar Gods beeld, mannelijk en vrouwelijk.

Hier had hij plots mijn intense aandacht. Waar gaat dit heen?

Dus je kunt ook namelijk lezen, dat deze Adam daar zo eenzaam tussen al die dierenpaartjes is omdat Adam nog als enige ongedeeld is. Hij is man noch vrouw. Of beter gezegd, hij is allebei tegelijk. Nou, dat klinkt prachtig, toch? Maar dit twee-in-een mensje is wel alleen in het Paradijs, hoorden we net bij de kinderen. En God vindt in het scheppingsverhaal van alles Goed. Maar dit vind ie niet Goed, dat die mens alleen is.

Dus, God laat dat mensje in een diepe slaap vallen, en dan, dan deelt ie het. En zo wordt hier niet alleen de vrouw geschapen, maar ook de man. En dat past heel mooi, want hier in de Bijbel klinken voor het allereerst de woordjes 'Man' en 'Vrouw'. Pas nadat Adam gedeeld is. En wat nou zo leuk is, in dit Scheppingsverhaal klinkt als eerste het woordje 'Vrouw'! En daarna pas het woordje 'Man'! Dus, ja, wie was er nou eigenlijk het eerst?

Goed. Dit oorsprongsverhaal vertelt ons dus dat man en vrouw ten diepste een zin. Nou, da's ook een mooie boel, tegen mijn zoon dan. Die heeft namelijk een leuke vriend. Doen wij dan niet mee?

Oh, shit, hij gaat het over gender identiteit en gerichtheid hebben. Ik voel me aangesproken. Emoties beginnen op te wellen.

Nou, dat vind ik een goede vraag. En ik begin dan een beetje hardop te denken, want ik word creatief van dit soort verhalen. En misschien maak ik het een een beetje te mooi, maar zou je ook kunnen zeggen dat dat oorspronkelijke mensje Adam, dat je dat je dat op verschillende manieren kunt delen? Dat als je Adam bij die Schepping een slagje gedraaid had en als je hem dan zou delen, dat er dan ineens twee mannetjes uit kwamen? En als je hem dan zeg maar een beetje de andere kant opdraaide, en je zou hem dan delen, dat er dan twee vrouwtjes uit kwamen? Ik zou het niet weten, het zou kunnen. Ik geef het voor beter, maar ik vind het wel leuk.

Op dit moment was ik al oncontroleerbaar aan het snikken. Dat hij zo mooi andersgerichten kan passen in het Genesis verhaal….

En dan komt de klap:

En dan hoor ik de volgende vraag komen: Als ik me nou niet man en niet vrouw voel, maar eigenlijk allebei tegelijk, wat dan? Nou ja, dan zou je kunnen zeggen dat je iets dichter bij het oorspronkelijke model zit.

Ik bedoel dit niet als grapje, ik bedoel dit als echt.

Dit was te veel. Hij heeft gesuggereerd dat ik in mijn tweeslachtigheid nader sta bij het beeld van Adam, en daarbij God. Ik, die in de ogen van velen, inclusief mezelf, juist als onvolledig word beschouwd.

Geheel overmand door emoties stond ik gedachtenloos op en omhelsde hem op het podium.

Nasleep

Veel meer heb ik toen niet meegekregen. Goede vriendin Hilly bood haar omhelzing aan en ik heb dankbaar tegen haar aan geleund totdat ik tot rust kwam.

Naderhand kreeg ik reakties dat mensen het zo moedig vonden dat ik dit deed. Het is lief bedoeld, maar zo ervaar ik het niet. Er was geen sprake van moed, ik handelde volledig uit emotie.

Wat een bevestiging van mijn bestaansrecht. Wat een enorme en diepe klap was dit. Jan Willem, voel mijn liefde naar je toe stromen.

---

Achteraf

Ik moet ook absoluut een prachtige quote van Jan Willem noemen, die hij gebruikte bij het aanspreken van de kinderen die naar de Kinderkerk gingen. Vrij naar een heel kort en zeer bekend gedichtje:

Ik zit mij voor het vensterglas onnoemlijk te vervelen.
Ik wou dat ik twee mensjes was, dan kon ik samen spelen.

En dit relevante stukje in het eindgebed is ook de moeite van het herinneren waard:

Wij bidden voor wie zich niet thuisvoelen in hun lijf;
Voor wie veroordeeld worden om hun liefde of zichzelf veroordelen.

Voor wie kampen met spoken in hun hoofd, gedachten die je klein maken;
Woorden die eens gezegd zijn en maar niet verdwijnen.
Wij bidden om ruimhartige mensen.